Afgelopen zomer zette de Catalaanse regering de puntjes op de i naar aanloop van het volgens de Spaanse grondwet onwettige onafhankelijkheidsreferendum. De regeringsleden die hun twijfels hadden over de volksraadpleging werden vervangen door collega-politici die wel bereid zijn om in de gevangenis te belanden en ook het hoofd van de Mossos d’Esquadra (Catalaanse nationale politie) moest plaats maken voor een pro-onafhankelijkheid aanhanger. Op straat groeide ondertussen het protest tegen de uitwassen van het uit de hand gelopen massatoerisme en escaleerde zelfs in enkele gewelddadige acties van extreem-linkse jongeren tegen toeristische doelwitten. Tot op 17 augustus een bestelbusje aan hoge snelheid over de voetgangerszone van de Ramblas raasde.
Het salafistisch moslimterrorisme trof toen het hart van Barcelona op een van de drukste en meest bezochte plekken van de stad: de Ramblas. Daar bevinden zich twee van de grootste toeristische plekpleisters van de Catalaanse hoofdstad: de historische Boqueria markt en de Canaletas fontein waar de FC Barcelona supporters samenkomen om de titels van hun ploeg te vieren. Op de 600 meter tussen die twee plaatsen voerde een van de terroristen zijn dodenrit uit tot het huurbusje tot stilstand kwam op de mozaïek van de legendarische Catalaanse kunstenaar Joan Miró. Die mozaïek, ter hoogte van de Boqueria, werd wekenlang bedekt door een deken kaarsen en bloemen ter nagedachtenis van de slachtoffers.
Spaanse en Catalaanse gezagsdragers verenigd aan de mozaïek van Miró
Het toerisme beleeft in Spanje een gouden periode door onder meer de aanslagen van de voorbije jaren in budget zonbestemmingen zoals Tunesië, Turkije, Egypte,… Tegelijkertijd werd het groeiende toerisme nog nooit zo fel in vraag gesteld als de afgelopen maanden. Vorig jaar kreeg Spanje 75 miljoen bezoekers over de vloer: een nieuw record. Daarvan ontving de regio Catalonië het meeste buitenlandse toeristen, bijna 18 miljoen. De massieve aanwezigheid van toeristen begint de inwoners echter te verontrusten. Net voor de aanslag bereikte de turismofobia (toerisme afkeer) een ongezien hoogtepunt. Volgens het Nationaal Instituut van de Statistiek beschouwt 86,7% van de Barcelonezen het toerisme nog altijd gunstig voor de economie maar bijna de helft vindt dat de limiet is bereikt.
Anti-toeristen graffiti in Barcelona met een sneer naar de Partido Popular regering die onvoldoende vluchtelingen opvangt
Een stad met zoveel bezienswaardigheden per vierkante kilometer, een zonnig klimaat en de aantrekkingskracht van het succesvolle Barça maakt van Barcelona een mondiaal icoon. Net daarom is de stad een gedroomd doelwit voor jihadisten die een aanslag beramen. Noch de lokale autoriteiten noch de Barcelonezen leken zich er van bewust dat Barcelona evenveel risico loopt als andere grote Europese agglomeraties. Catalonië is echter de Spaanse regio waar de afgelopen 10 jaar het salafisme het snelst de gematigde en traditionele stromingen van de islam aan het verdringen is. Daardoor werden op Catalaans grondgebied ook het meest jihadistische recruteerders opgepakt de afgelopen jaren. De versnippering en concurrentie tussen de verschillende politiediensten verhinderen een efficiënte, integrale anti-terrrorisme aanpak. De Nationale Politie, de Guardia Civil en de Mossos d’Esquadra lopen elkaar voor de voeten.
De uren en dagen na de aanslag vielen de puzzelstukken snel in mekaar. De meeste leden van de terroristencel werden door de Mossos d’Esquadra doodgeschoten en de overlevenden belandden in de gevangenis. Door geklungel bij het voorbeiden van hun bommenarsenaal hadden enkelen van hen zichzelf ongewild de lucht in geblazen. Na het eerste verhoor van de gearresteerde terroristen bleek de dodenrit op de Ramblas slechts een plan B te zijn waardoor monumenten zoals Sagrada Familia niet in puin zijn veranderd. Wat onmiddellijk na de aanslag ook overeind bleef staan, in tegenstelling tot het protest tegen het toerisme, was de referendumkoorts.
Verwijten en speldenprikken tussen de Nationale Politie en de Mossos d’Esquadra, publieke onvrede wegens het bijwonen van de slachtoffersherdenking door de koning en leden van de federale regering en de minister van binnenlandse zaken van de Catalaanse regering die het op het Catalaanse TV station TV3 had over twee Catalaanse slachtoffers en twee slachtoffers met de Spaanse nationaliteit. Het ontlokte de Societat Civil Catalana (organisatie van Catalanen tegen de onafhankelijkheid) de vraag of de minister aan de Catalaanse slachtoffers had gevraagd of ze zich Catalaan of Spanjaard voelden.
Ondertussen zijn we anderhalve maand verder en luistert er niemand meer aan de kant van de federale regering in Madrid en ook niet aan de kant van de Catalaanse regering. De patstelling is hopeloos geradicaliseerd. Madrid schermt met de grondwet en Barcelona weigert te capituleren onder het mom van het democratisch recht om de stem van het volk te laten horen. Hoe is het conflict in deze situatie van politieke en justitiële overacting terecht gekomen? Spanjes democratie bevindt zich nog in de puberteitsfase. Sinds de terugkeer naar de democratie na Franco’s dood zag het politiek landschap er op federaal niveau zwart-wit uit. Ofwel won de Partido Popular en moesten de Socialisten in de oppositie 4 jaar hun beurt afwachten of omgekeerd.
De partij aan de macht zorgde ondertussen goed voor zijn eigen belangen en socio-economische vertakkingen ; lees: corruptie. Beiden bleven ook doof voor de Catalaanse verzuchtingen: meer fiscale autonomie zoals de Basken en de erkenning dat Catalonië een natie is met een eigen taal binnen het federale Spanje. Pas sinds enkele jaren kijkt politiek Spanje naar een kleurentelevisie. Het tweepartijensysteem is veel van zijn pluimen verloren aan nieuwkomers Ciudadanos (liberale partij met een Macron-Verhofstadt parfum) en het nieuw-linkse Podemos. Het in 2006 opgerichte Ciudadanos is even halsstarrig als de PP als het op het Catalaanse referendum, laat staan separatisme, aankomt.
Podemos zag begin 2014 het levenslicht en vindt dat Catalonië wel recht heeft op een legaal referendum en beschouwt het verjagen van de PP uit de Moncloa (paleis van de eerste minister) in Madrid als de enige mogelijke weg om tot ingrijpende veranderingen te komen, de grondwet te moderniseren en de corruptie aan te pakken. De onwrikbare houding van de PP en het Spaanse gerecht heeft de onafhankelijkheidsbeweging wind in de zeilen gegeven. Ook gematigde Catalanen voelen zich door de halsstarrigheid van premier Rajoy aangevallen en gedegradeerd tot een karikatuur. De huidige machthebbers in Madrid zijn echter niet bekwaam om in de spiegel te kijken en te aanvaarden dat de realiteit niet uniek en onveranderlijk is.
Begroeting met lange tanden tussen de Spaanse en Catalaanse regeringsleider
Twee jaar geleden won het kartel Junts pel Sí (samen voor Ja) de Catalaanse verkiezingen. Het DNA van de 3 leden van het kartel klikt op het eerste gezicht niet maar het doel, de onafhankelijkheid, heiligt de middelen. CDC is de langst regerende partij in de Catalaanse regering, centrum-rechts, verwikkeld in corruptiezaken, vrienden van het grote kapitaal en vroeger helemaal niet pro independencia. De koerswending kwam er pas toen CDC-boegbeeld Artur Mas Catalaans president werd. ERC is de oudste partij van Catalonië en links-nationalistisch en de rest van het kartel bestaat uit sociaal-ecologische bewegingen.
Het kartel won op 27/09/2015 weliswaar de verkiezingen in aantal zetels (62) maar om een parlementaire meerderheid te verzekeren hadden ze de steun nodig van het marxistische CUP. Deze anti-Spaanse partij haalde 10 zetels binnen. Na maandenlange onderhandelingen stuurde het CUP het kartel definitief wandelen op 3 januari 2016. Omdat hierdoor nieuwe verkiezingen dreigden, besloot Artur Mas als zoenoffer af te treden onder het mom van “parlementaire stabiliteit”. De Catalaanse president stond voor het CUP immers symbool voor de corruptieschandalen en –processen waar het CDC in betrokken was/is. Op 10 januari trad de CDC burgemeester van Girona, Carles Puigdemont, af en werd met de steun van het CUP de nieuwe Catalaanse president. In zijn openingsrede verklaarde hij de fase van de pre-onafhankelijkheid voor geopend.
Verdeeld Catalonië op referendumdag: buur met de officiële Catalaanse vlag en de Spaanse vlag. Andere buur met protestaffiche en de onafhankelijkheidsvlag
Sindsdien vieren net zoals in de Britse Brexit campagne de verdraaide waarheden en leugens van de nationalisten nog meer hoogtij. “Catalonië zal zonder Spanje welvarender worden, een onafhankelijk Catalonië zal in de Eurozone blijven, de grondwet van 1978 is Catalanen vijandig gezind, Spanje steelt van Catalonië (terwijl de corruptieschandalen van de nationalisten onder de mat worden geveegd) en de meerderheid van de Catalanen wil een onafhankelijke Catalaanse republiek”. 80% van de Catalanen wil zich in een referendum kunnen uitspreken over de afscheiding van Spanje op voorwaarde dat het geen unilateraal referendum is.
Volgens de laatste peilingen zou slechts een minderheid “SI” stemmen. Tenminste, dat was voor het kat- en muis spel en de arrestaties van de afgelopen twee weken en de Robocop vertoning van de Guardia Civil en de Policia Nacional vandaag tijdens het referendum. Als je de berichtgeving van de laatste jaren over Catalonië er op na slaat, krijg je een andere indruk. Doordat die teveel focust op het repititieve “NO es NO” van Madrid en de grootschalige acties van de independentistas lijkt iedere Catalaan liever van Spanje af. Tussen de stilzwijgende meerderheid hoor je heel wat meer nuance over de Catalaanse zaak. Dat deel van de Catalaanse bevolking is niet zo sterk georganiseerd en gesubsidieerd als de independistas en is op zijn hoede om zijn stem te laten horen om niet als fascist of dissident te worden gestigmatiseerd. Het onafhankelijkheidsdebat is niet alleen een psychologische oorlog tussen Catalonië en Spanje maar ook tussen Catalanen onderling.
De gematigde Catalanen komen te weinig aan bod in de Spaanse en Catalaanse media en worden zowat genegeerd door de nationalistische Catalaanse politici. De Catalaanse regisseur Isabel Coixet schreef onlangs in een column in El Pais het volgende: “Dat in veel sectoren van de Catalaanse bevolking er een oprecht nationalistisch sentiment bestaat, is ontegensprekelijk en verdient maximaal respect. Mensen zoals Puigdemont en vice-president Junqueras hebben bekend – en ik geloof hen – dat het bestaan van een onafhankelijke staat hun ultieme droom is. De problemen beginnen wanneer ze hun verlangen opleggen aan iedereen er van uitgaande dat iedereen dezelfde droom deelt. Ze hebben de moeite niet gedaan om na te gaan wat mensen zoals ik ervan denken en waarom wij hun illusie niet delen… Een unilateraal uitgeroepen referendum zonder consensus met het argument dat de helft volstaat om de onafhankelijkheid uit te roepen, nee, dankjewel…”
Het standpunt van Madrid wordt in de Catalaanse media teveel door een gekleurde bril bekeken en Catalaanse nationalisten komen te weinig aan het woord in de Spaanse media waar ze niet voor hun eigen kerk kunnen praten. Dat ondervond Raül Romeva, de Catalaanse minister van buitenlandse zaken, toen hij in het BBC programma Hardtalk zowat knock-out werd geslagen door journalist Stephen Sackur.
De zon is ondertussen ondergegaan boven Catalonië en de stembureaus, die nog niet hardhandig waren gesloten, zijn dicht. De hele dag is de zon trouwens niet door de wolken gebroken tijdens deze grijze, miezerige dag. Een metafoor voor dit dieptepunt van de Westerse democratie. Wat ook de uitkomst moge zijn: vervroegde Catalaanse verkiezingen, unilateraal uitgeroepen onafhankelijkheid, nog meer arrestaties ; moge het het begin zijn van reflectie en vernieuwde dialoog.
Ondertussen kijkt heel Europa mee. Waarom zwijgt de EU eigenlijk nog ? Naar aanleiding van het groeiende salafisme in Catalonië wordt het trouwens ook tijd dat de politiek terugkeert naar de orde van de dag. Op het vlak van nataliteit bengelt Spanje helemaal aan de staart van de Europese Unie. In Catalonië vallen de geboortecijfers al met al mee met dank aan de Noord-Afrikaanse migranten. Bijna de helft van de kinderen die in Catalonië worden geboren zijn niet van Spaanse ouders, waarvan 15% van moslimafkomst. Het Catalonië van de toekomst zal bijgevolg minder Catalaans kleuren. Als Catalonië er in slaagt om die “nieuwe Catalanen” voldoende te integreren: geen enkel probleem. Indien niet zal er een tweeledige samenleving ontstaan. De jongeren van de jihadistische groep die in augustus is opgerold, waren allemaal hier opgegroeid.
Comentários